Lokalna Organizacja Turystyczna „Krasnystaw – Wrota Roztocza” www.lotkrasnystaw.pl

Zabytki w Krasnymstawie

  Stare Miasto w Krasnymstawie

Miasto lokowane na prawie magdeburskim w 1394 roku przez Władysława Jagiełłę na gruntach wsi Szczekarzów, w pobliżu prastarego grodu i nowo wzniesionego zamku królewskiego. Niegdyś otoczone systemem murów obronnych z trzema bramami i licznym basztami, których ostanie relikty możemy odnaleźć w pobliżu południowych ścian kolegium jezuickiego. Do dziś zachowało swój średniowieczny układ architektoniczny ulic i zabudowy starego miasta. Na rynku odnajdziemy ślady dawnego ratusza miejskiego. Większość dawnych, gotyckich kamienic została zniszczona w czasie pierwszej wojny i wcześniejszej, burzliwej historii miasta. Te które dziś zdobią krasnostawski rynek pochodzą z XIX i początków XX wieku. Na ich ścianach odnajdziemy ślady po tych, z których Krasnystaw jest wyjątkowo dumny jak: Antoni Oleszczyński, Zygmunt Pisarski, czy nawet Fryderyk Chopin.

Zespół pojezuicki w Krasnymstawie

Zespół budowli barokowych wzniesionych na przełomie XVII i XVIII wieku według projektu Jana Delamars. W jego skład wchodzi kościół p.w. św. Franciszka Ksawerego, gmach kolegium , budynek dawnego seminarium. wikariat i „Pałacyk Biskupi”. Pierwotną  bryłę kościoła przykrywała ogromna, piętrowa kopuła, pokryta blachą miedzianą z posągiem Matki Bożej na szczycie, która z powodu zaniedbań remontowych w latach zaborów, runęła w 1849 roku zagruzowując podziemne krypty świątyni. W latach 1773 – 1826 kościół pełnił rolę katedry diecezji chełmskiej, a później diecezji lubelskiej. Jego wnętrze zdobią polichromie pędzla Adama Swacha, skrywające ciekawą zagadkę, dlaczego na obrazach przedstawiających działalność misyjną Franciszka Ksawerego, misjonarza Azji, znajduje się tak duże nagromadzenie postaci amerykańskich Indian. Piękny gmach kolegium mieści w swoich murach siedzibę Muzeum Regionalnego w którym można między innymi zejść do odremontowanych podziemi stanowiących namiastkę dawnego systemu istniejących pod miastem lochów i korytarzy. W murach kolegium żył i pracował wybitny jezuita i heraldyk Kasper Niesiecki, autor wielkiego herbarza „Korona Polska…”

Zespół pougustiański w Krasnymstawie

Składa się z budynków dawnego kościoła Świętej Trójcy i klasztoru fundacji Władysława Jagiełły, wzniesionych w latach 1394 – 1434. Wielokrotnie niszczony i odbudowywany. Wzniesiony z kamienia i cegły, nie zachował swoich pierwotnych, gotyckich cech stylowych. Jest to jedyny gotycki w murach zabytek zachowany na terenie dawnej ziemi chełmskiej. Klasztor w swoich podziemiach kryje krypty grobowe. Zachowany dawny układ architektoniczny z licznymi celami zakonnymi po obu stronach korytarza i refektarzem w części południowej. Kościół zbudowany w linii dawnych murów miejskich, sąsiadujący z królewskim zamkiem znajdującym się po drugiej stronie fosy miał najprawdopodobniej charakter obronny.

Zabytki w Gminie Krasnystaw

Wieża Ariańska w Krynicy

Największa budowla piramidalna w Polsce, uważana za kaplicę grobową arianina Pawła Orzechowskiego, podkomorzego chełmskiego. Zbudowana w XVII wieku, na rzucie kwadratu w kształcie sześcianu  nakrytego wysokim ostrosłupem.  Jej otoczenie to z całą pewnością teren dawnego cmentarza ariańskiego. Miejsce bardzo ciekawe, pełne tajemnic i zagadek. Raj dla poszukiwaczy i odkrywców tajemnic ariańskich. Do końca nie wiadomo, czy krypta znajdująca się pod zawalonym stropem była miejscem spoczynku Orzechowskiego, czy też niżej, lub obok znajduje się właściwe miejsce spoczynku fundatora krynickiej wieży.

 Zamek w Krupem

Uważany jest za największy zamek w Polsce, wzniesiony po wschodniej stronie Wisły. Zbudowany, lub rozbudowany w końcu XVI wieku przez Pawła Orzechowskiego  herbu Rogala, na miejscu dawnej siedziby rodowej Krupskich i nieznanej bliżej budowli obronnej wzniesionej przez Samuela Zborowskiego – wielkiego awanturnika straconego na dziedzińcu zamku królewskiego na Wawelu. Od drugiej połowy XVIII wieku zamek jest w ruinie. Zespół składał się z zamku właściwego i zamkniętego w murach przedzamcza. Murowany z kamienia i cegły na planie zbliżonym do kwadratu z solidnymi basztami w narożach. Jego mury do dziś skrywają wiele tajemnic i niewyjaśnionych zagadek. Legendy opowiadają o podziemnych lochach łączących go z zamkiem krasnostawskim, Białej Damie pojawiającej się na zamkowych murach i unoszącej się w oparach mgieł nad wodami zamkowego stawu, oraz o postaci szlachcica w czarnym kontuszu o spotkaniu z którym raczej nikt nie marzy.

Zabytki w Gminie Izbica

Kościół i pałac w Tarnogórze

Wzniesiony w 1544 roku z fundacji Jana Tarnowskiego, hetmana wielkiego koronnego, założyciela miasta Tarnogóra. Zbudowano go przy istniejącej w tym miejscu wieży obronnej stanowiącej część murów i wałów miejskich. W latach 1871 – 2 przedłużono prezbiterium tak, że dziś dolna partia wieży stanowi jego część. W pobliżu kościoła znajduje się późno klasycystyczny pałac zbudowany w latach 1830 – 40 przez Józefa Czyżewskiego w miejscu dawnego dworu Tarnowskich, którego mury są częściowo zachowane w obecnym budynku. Po środku miejscowości można zobaczyć stary, parterowy ratusz tarnogórski z drugiej połowy XVIII wieku. Na terenie Tarnogóry możemy jeszcze dziś spotkać się z dawnymi zwyczajami wspólnego wypasania krów, których stado wędruje codziennie rano i wieczorem główną ulicą miejscowości, czy też obębniania i odczytywania przez sołtysa ogłoszeń gminnych i wiejskich.

 Zabytki w Gminie Łopiennik Górny

Kościół w Borowicy

Kościół z drewna modrzewiowego, wzniesiony w latach 1797 – 99 z fundacji Kazimierza Krasińskiego, oboźnego wielkiego koronnego i starosty krasnostawskiego, według projektu Jakuba Kubickiego. Budowla klasycystyczna o dużych walorach artystycznych. Jedyny w kraju zabytek klasycystycznej architektury drewnianej w której zastosowano formy monumentalnego budownictwa murowanego. Pod tym względem jest całkowitym unikatem i bezcennym przykładem polskiego klasycyzmu. Na terenie wsi warto poszukać śladów powieściopisarki Elżbiety Jaraczewskiej i Szmula Zygielbojma – działacza związkowego i polityka.

 Kościół w Łopienniku Nadrzecznym

Jeden z najpiękniejszych i największych kościołów w powiecie krasnostawskim. Zbudowany w latach 1909 – 13 w stylu neogotyckim według projektu Józefa Dziekońskiego. Trzynawowy na planie krzyża łacińskiego.

 Zabytki w Gminie Kraśniczyn

 Kościół i pałac w Orłowie Murowanym

Wzniesiony w latach 1923 – 29 według projektu Czesława Przybylskiego w stylu neoromańskim, murowany z białego kamienia wapiennego. Fundowany przez Kajetana Kickiego w oparciu o zapis jego testamentu, w którym cały swój dobytek przekazał na rzecz miejscowej wspólnoty. Kościół ma charakter bazyliki wiejskiej, która w swoich murach mieści około dwóch i pół tysiąca wiernych. Świątynia o bardzo ciekawej architekturze. W pobliży znajduje się pałac hrabiego Kickiego, zbudowany według projektu Henryka Marconiego, a nieco dalej ruiny fortalicji wzniesionej na początku XVII wieku przez ówczesnych właścicieli wsi – Trojanów, z których pierwszy Trojan Szyroki herbu Jastrzębiec z Grąbca i Kisielewa w Prusach, późniejszy wójt Krasnegostawu, był przewodnikiem wojsk koronnych i litewskich na pole bitwy pod Grunwaldem.

 Kościół  i pałac w Surhowie

Wzniesiony w latach 1820 – 24 fundacji Pawła Cieszkowskiego i jego żony Zofii z Kickich. Klasycystyczny, murowany. Sanktuarium Matki Bożej i św. Łukasza. Tradycja podaje, że już w XV wieku do kaplicy w pobliskiej miejscowości zwanej dziś Łukaszówką wędrowały grupy pielgrzymów, by modlić się przed cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej. Obecnie cudowny obraz znajduje się w ołtarzu głównym surhowskiego kościoła i jest to jedyne sanktuarium w dzisiejszych granicach powiatu krasnostawskiego. Ruch pielgrzymkowy zanikł w okresie zaborów, ale dziś powoli się odnawia. Obok sanktuarium znajduje się dawna plebania, a obecnie dom pielgrzyma na którego ścianie wmurowano tablicę pamiątkową przypominającą fakt ukrywania się w czasie wojny w Surhowie i w pobliskim Żułowie późniejszego Prymasa księdza Stefana Wyszyńskiego. W pobliżu kościoła znajduje się pałac Cieszkowskich z ciekawymi polichromiami pędzla Mikołaja Montiego.

Kościół, cerkiew w Bończy

Jest to jedyna, zachowana i do dziś pełniąca swą rolę cerkiew prawosławna w powiecie krasnostawskim. Została wzniesiona w drugiej połowie XIX wieku. Stojący po drugiej stronie szosy dawny zbór kalwiński, a obecnie kościół katolicki został wzniesiony w 1577 roku z fundacji Mikołaja Sienickiego. Razem z krasnostawską synagogą są to najlepsze przykłady dawnej wielokulturowości ziemi krasnostawskiej.

opracowanie: Zbigniew Atras