Lokalna Organizacja Turystyczna „Krasnystaw – Wrota Roztocza” www.lotkrasnystaw.pl

Krasnostawska Gala Kultury

Dodano: Piątek 17 listopada 2023

 

Burmistrz Krasnegostawu, Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Krasnymstawie i Dyrektor Krasnostawskiego Domu Kultury zapraszają 21 listopada 2023 r. o godz. 14:00 na Krasnostawską Galę Kultury, czyli uroczystość 75-lecia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Krasnymstawie i 70-lecie Krasnostawskiego Domu Kultury.

Podczas uroczystości zostaną wręczone odznaczenia państwowe i samorządowe dla pracowników obu instytucji, zaprezentują się uczestnicy zajęć edukacji kulturalnej KDK oraz będzie można obejrzeć wystawy i prezentacje związane z działalnością miejskich instytucji kultury.

Biblioteka została oficjalnie powołana do życia 28 lipca 1948 r., natomiast Dom Kultury 2 stycznia 1953 r., ale historia działalności jest znacznie starsza… Znakomicie początki życia kulturalnego w mieście Krasnystaw opisał Ryszard Maleszyk w V tomie Zapisek Krasnostawskich. Poniżej fragmenty opisujące sytuację do 1975 roku:

„Faktycznie pierwszy lokal o zwyczajowej nazwie „Dom Kultury” funkcjonował w Krasnymstawie najprawdopodobniej już od późnej jesieni 1944 r. Tak nazywano budynek wybudowany jeszcze przed wojną w surowym stanie przy ul. Lubelskiej 10, którą w 1944 r. przemianowano na ul. Okrzei. Poddano go prowizorycznemu remontowi, by stworzyć w nim pomieszczenia dla pracy Referatu Kultury i Sztuki Powiatowej Rady Narodowej w Krasnymstawie utworzonej 14 sierpnia 1944 r. (przemianowanego po 1952 r. najpierw na Oddział Kultury a potem Wydział Kultury) oraz w trybie pilnym utworzyć bibliotekę samorządową. W domu kultury nie prowadzono żadnej działalności. Nazywano go tak z powodów formalnych, gdyż urzędowali w nim ludzie od kultury. Przez szereg lat koszty funkcjonowania obiektu obciążały głównie referat kultury. Z tych powodów współpraca pomiędzy lokatorami nie zawsze była harmonijna. Nie jest ona warta większego zainteresowania. Natomiast dla przedstawienia pełnego obrazu funkcjonowania obiektu, warto przytoczyć jego historię sprzed powołania w tym miejscu siedziby Powiatowego Domu Kultury, która nie jest bardzo odległa. 

Przed wybuchem I wojny światowej, miejsce gdzie obecnie usytuowany jest budynek Krasnostawskiego Domu Kultury nie było zabudowane. Po drugiej stronie ulicy był już dom z 1883 r. zajmowany w czasie okupacji austriackiej przez Powiatową Komendę Żandarmerii Polowej (Feldgendarmerie), a dalej szpital św. Franciszka. Na pustym placu pod koniec 1915 r. Austriacy urządzili ogrodzony siatką i drutem kolczastym park paliwowy, w którym składowano benzynę, naftę, drewno i niewielką ilość węgla. Wówczas ulica nazywała się Cesarska. Obiekt jest doskonale widoczny na austriackim planie Krasnegostawu z 1918 r. Po tej samej stronie ulicy, nieco dalej w stronę Lublina, stał rozebrany po II wojnie światowej drewniany dom kryty blachą w którym zamieszkiwała rodzina Konstantego Certowicza – sekretarza Zarządu Powiatowego w Krasnymstawie w latach 1867 – 1913 oraz założyciela i wieloletniego naczelnika krasnostawskiej straży ogniowej. Najprawdopodobniej w 1938 r. na posesji przy ówczesnej ul. Lubelskiej w miejscu zlikwidowanego składu paliw, z inicjatywy Stowarzyszenia Kupców Krasnostawskich, rozpoczęto budowę murowanego piętrowego budynku z przeznaczeniem na siedzibę Klubu Kupca. Budynek posiadał piwnice, a zaprojektowany został przez lubelskiego inżyniera Stanisława Podkowę. Podpiwniczenia i piwnice miały połączenie z kanałami dymnymi, przez co mogły być wykorzystywane jako mieszkania dla personelu. Budynek miał bardzo oryginalne kształty, albowiem jego rogi stanowiły okrągłe przeszklone dwie baszty. Krasnostawscy kupcy chcieli tym sposobem podkreślić swoją pozycję w mieście i w regionie. Budynek wymurowano, przykryto go dachem, ale wybuch wojny nie pozwolił, by go wykończyć wewnątrz i otworzyć w nim klub. Z początkiem 1941 r. obiektem zainteresowali się Niemcy, którzy w latach 1941 – 1944 użytkowali go, uprzednio adaptując jego pomieszczenia do składowania różnych materiałów. Okresowo koszarowało w nim także wojsko niemieckie podległe bądź to krasnostawskiej komendzie placu lub dowództwu jednostek kierowanych na front wschodni oraz kompanii tak zwanych „ozdrowieńców”, czyli żołnierzy kierowanych na front po zakończeniu leczenia szpitalnego. Obok budynku był parking, na którym stały samochody a nawet okresowo czołgi. Sąsiedni budynek w stronę miasta, w którym przed wojną była jadłodajnia, Niemcy przerobili na stołówkę dla żołnierzy, która była na piętrze a posiłki dostarczano na górę ręczną windą. Garnizon niemiecki w Krasnymstawie rozlokowany był także w budynkach Szkoły Rolniczej, Gimnazjum, dawnych kozackich koszarach przy obecnej ul. Mostowej oraz w zespole pojezuickim, gdzie mieściło się kino. Niemcy od stycznia aż do 20 czerwca 1941 r. utrzymywali swoje jednostki także w szkole w Małochwieju i na Krakowskim Przedmieściu. Stały pododdział stacjonował także w stadninie koni w Białce oraz 2 – osobowy posterunek w niemieckim zakładzie karnym. Po ewakuacji Niemców, budynek kupiecki niszczał w wyniku dewastacji. Z uwagi na nie uregulowany stosunek własnościowy, obiekt został przejęty przez władzę ludową a z czasem przeszedł na Skarb Państwa.

Mimo trwającej jeszcze wojny, kultura obejmowała z wolna całą Lubelszczyznę, gdyż Lublin ówcześnie uważany był przez 164 dni za stolicę Polski wyzwolonej. Był też miastem, w którym powołano jeszcze w 1944 r. pierwszą wyższą uczelnię oraz otworzono teatr. W Lublinie zorganizowano w dniach 3 i 4 grudnia 1944 r. „Święto Książki Polskiej.” W jego trakcie udało się zebrać około 35 tysięcy książek i ponad 959 tys. złotych, które zasiliły biblioteki samorządowe, szkolne, oświatowe i naukowe. Podjęta 10 stycznia 1945 r. uchwała przez Wojewódzką Radę Narodową w Lublinie o samorządowej sieci publicznych bibliotek powszechnych była podstawą rozwoju w regionie lubelskim bibliotek, nim wydano dekret z 1946 r. o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi. Właśnie to biblioteki należały do instytucji, które w kulturze powojennej zaczęły działać jako jedne z pierwszych na masową skalę. Po prowizorycznym uprzątnięciu jednego z pomieszczeń, wczesną wiosną 1945 r. w „Domu Kultury” powołano do życia Powiatową Bibliotekę Publiczną, której kierowniczką została nauczycielka Maria Kosiarska. Pierwszy zapis w Księdze Inwentarzowej biblioteki pochodzi z 14 marca 1945 r. W 1947 r. biblioteka posiadała 2547 książek i miała zarejestrowanych kilkudziesięciu czytelników. 28 lipca 1948 r. bibliotekę podzielono, wydzielając z niej Oddział Miejski, którego kierowniczką została Maria Panfiłowicz. Początkowo z wydzielonym księgozbiorem w ilości 1500 woluminów biblioteka ta zajmowała pomieszczenie na parterze ratusza, które użyczył burmistrz Krasnegostawu Jan Czarkowski. Biblioteka wkrótce w pełni się usamodzielniła, przyjmując nazwę Publiczna Biblioteka Miejska, której przydzielono pomieszczenia także w „Domu Kultury”. Na przełomie 1950/1951 r. obie biblioteki przeniesiono na piętro budynku. Według danych z 31 grudnia 1951 r. kierowana przez Czesława Naklickiego Powiatowa Biblioteka Publiczna posiadała 7531 woluminów, a Publiczna Biblioteka Miejska posiadała 3699 woluminów. Kierownik biblioteki powiatowej Naklicki (uprzednio nauczyciel w Łopienniku) czynił starania, by znaleźć lepszy lokal dla biblioteki. Udało się to dopiero, gdy biblioteki przeniesiono do obszernego i nowoczesnego lokalu na piętrze przy ul. Okrzei 23 w lipcu 1970 r.

Wracając do analizy życia kulturalnego w powojennym Krasnymstawie, to warto kilka słów powiedzieć o sztandarowych wizytówkach miasta, takich jak amatorski teatr. Stanisława Wyspiańskiego, kino „Morskie Oko” oraz ognisko muzyczne. Teatr po raz pierwszy wystąpił w październiku 1944 r. Pomieszczenie na garderobę przydzielono mu w budynku sejmikowym. Teatr Wyspiańskiego szybko zaczął piąć się w górę pod względem artystycznym między innymi za sprawą Marii Gładkowskiej. Przybyła ona do Krasnegostawu 27 maja 1945 r. i niemalże „z marszu” od 1 czerwca objęła kierownictwo Referatu Kultury i Sztuki przy Powiatowej Radzie Narodowej w istniejącym jeszcze wówczas krasnostawskim starostwie powiatowym. Była repatriantką z Wołynia a z zawodu nauczycielką szkół średnich, przez co miała już doświadczenie w zaprowadzeniu dokumentacji. Jej referat w zakresie rozwoju i promocji kultury podlegał pod Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie, którym od marca 1945 r. zaczął kierować wywodzący się z krasnostawskiego - Nikodem Kłosowski. Od samego początku swojej pracy bardzo mocno wsparła teatralną scenę amatorską, zakładanie nowych bibliotek w terenie oraz zajęła się rejestrowaniem zabytków. Po pół roku kierowała kulturą aż trzech powiatów: krasnostawskiego, chełmskiego i zamojskiego. Maria Gładkowska początkowo występowała na scenie oraz projektowała i szyła kostiumy. Krasnostawski amatorski teatr im. Stanisława Wyspiańskiego zasłynął wkrótce w województwie ambitnym repertuarem i niezłym poziomem spektakli, które prezentowano osobno dla dorosłych i dla dzieci. Za jego sprawą, mały pięciotysięczny Krasnystaw przodował w kulturze teatralnej, dając 15 spektakli miesięcznie. Zdarzało się, że aktorzy sami z Lublina wozami przywozili rekwizyty. Miał też scenę objazdową. Aktorzy jeździli po okolicznych wsiach grając między innymi bardzo popularny spektakl „Damy i huzary”. Z inicjatywy Marii Gładkowskiej w 1945 r. odbyły się pierwsze wieczory autorskie: podeszłego wiekiem, ale jeszcze bardzo aktywnego poety Stanisława Bojarczuka z Rońska, Edwarda Wolskiego z Ostrowa Krupskiego, Aleksandry Rybczyńskiej z Woli Siennickiej jak również Stefana Gładkowskiego – poety i członka teatru im. Stanisława Wyspiańskiego. Jesienią 1946 r. urządzono w Krasnymstawie „Tydzień Sztuki” i zaproszono na niego siedem amatorskich zespołów teatralnych. Występy połączono z obchodami święta ludowego. Dochód przeznaczono na założenie „powiatowej szatni strojów teatralnych”. Pod koniec 1946 r. w teatrze zaczęły się konflikty personalne po wyborze nowego kierownictwa. Doprowadziły one między innymi do spadku jakości przedstawień a w konsekwencji do upadku amatorskiej sceny teatralnej, która dopiero po kilku latach została wznowiona już pod dachem Powiatowego Domu Kultury.

Jesienią 1944 r. w Krasnymstawie zaczęło funkcjonować kino. Nie wiadomo skąd się wziął pomysł, ale nazwano go „Morskie Oko” i taka nazwa pozostała po dzień dzisiejszy. Wyświetlano filmy nakręcone w czasie walk, sfilmowane kolejne odkrycia zbrodni nazistów na Lubelszczyźnie oraz kilka przedwojennych komedii. Kino funkcjonowało w jednej z sal w zespole pojezuickim zajmowanym obecnie przez Muzeum Regionalne w Krasnymstawie. Potem przeniesiono je do domu kultury ale wciąż podlegało pod Wojewódzki Zarząd Kin Przedsiębiorstwo Państwowe w Lublinie. Zmiana nastąpiła dopiero 15 lutego 1989 r., kiedy to kino stało się jednym ze składników Krasnostawskiego Domu Kultury.

Lata czterdzieste minionego wieku, jak wcześniej to pokazano, charakteryzowały się w kulturze stawianiem na oddolny ruch amatorski. Najgorszym mankamentem dla jego rozwoju był brak bazy lokalowej. Dotyczyło to większości małych miast a w tym Krasnegostawu. Z początkiem lat pięćdziesiątych władze wojewódzkie w Lublinie nakazały, by w ramach swoich kompetencji samorządy i duże zakłady pracy założyły powiatowe i zawodowe domy kultury. Każde miasto powiatowe miało mieć swój dom kultury, w którym ogniskowałaby się przede wszystkim działalność artystyczna. W Krasnymstawie wybór padł na budynek przy ul. Okrzei 10, w którym eksploatowano tylko pomieszczenia na parterze. W 1950 r. systematycznie zaczęto remontować piętro, gdzie pod koniec roku przeniesiono tu zbiory bibliotek.

Choć już z końcem 1951 r. sprawa utworzenia w Krasnymstawie powiatowego

domu kultury była przesądzona, to jednak mimo żmudnej kwerendy, nie udało się natrafić

na formalną decyzję jego powołania. Z dokumentów Prezydium Powiatowej Rady Narodowej

w Krasnymstawie (dalej PRN w Krasnymstawie) wynika, że gros środków budżetowych

przeznaczonych na wydatki na kulturę w roku 1952 kierowano na dokończenie z końcem roku remontu. Więcej szczegółów możemy dowiedzieć się z korespondencji pomiędzy Dyrekcją Państwowej Filharmonii w Lublinie a Wydziałem Kultury Prezydium PRN w Krasnymstawie. Filharmonia zamierzała 24 października 1952 r. wystąpić w krasnostawskim „Domu Kultury” z 3 koncertami dla dzieci. Przedsięwzięcie odroczono a dopiero pismem z 19 grudnia tego roku poinformowano Filharmonię, że od stycznia 1953 r. będzie oddana do użytku po remoncie sala teatralna Domu Kultury. Mogą się w niej odbywać koncerty symfoniczne jak również poranki młodzieżowe. Dalej dodano w piśmie, że warunki należy uzgodnić z Zarządem Domu Kultury, który rozpocznie swoją działalność od 2 stycznia 1953 r. W efekcie 23 stycznia lubelscy filharmonicy wystąpili w Domu Kultury z jednym koncertem dla młodzieży a wieczorem tego dnia dali koncert dla dorosłych. Kierownictwo placówki powierzono Zdzisławie Lipczyńskiej. Państwo Lipczyńscy byli od lat związani z pracą w teatrze amatorskim i ognisku muzycznym. Fakt powołania zarządu na początku 1953 r., należy przyjąć za datę rozpoczęcia pracy Domu Kultury w Krasnymstawie, którego nazwę wkrótce przemianowano na Powiatowy Dom Kultury (używano często też skrótu PDK). Do wyremontowanej placówki przeniesiono także kino. Pod względem finansowych, organem prowadzącym była powiatowa rada narodowa, która w drodze powołania wyznaczała kolejnych kierowników jednostki aż do 1975 r., kiedy zlikwidowano powiaty i powiatowe rady narodowe.”

Partnerami uroczystości są: Burmistrz Krasnegostawu Robert Kościuk, Urząd Miasta Krasnystaw, Bank Spółdzielczy w Izbicy, Bank Spółdzielczy w Krasnymstawie i Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie.